System handlu emisjami zapewnia dodatkowe fundusze na rzecz klimatu

Szansa w unijnych instrumentach

Od 2013 r. polski budżet zyskał już ok. 60 mld PLN, dzięki pakietom klimatycznym. Rosnący niepokój związany ze wzrostem cen uprawnień do emisji CO₂ nie powinien przesłaniać szansy, którą dają te fundusze na przeprowadzenie sprawiedliwej transformacji.

EU ETS to unijny system handlu uprawnieniami do emisji CO₂ (Emission Trading System – ETS) wprowadzony w 2005 r. Jego celem jest stopniowe obniżanie emisji poprzez uwzględnianie ich kosztu w cenach energii.Skąd tak nagły wzrost cen w ostatnim czasie?

Skutki kryzysu energetycznego

Musimy cofnąć się o parę miesięcy do początków kryzysu energetycznego. Ostra zima, zwiększona produkcja w Azji, ograniczenie dostaw gazu z Rosji spowodowały 8-krotny wzrost cen gazu. Jego braki zmusiły przedsiębiorców do wykorzystania węgla, nawet mimo dodatkowych kosztów związanych z uprawnieniami do emisji.

‍Zwiększone zapotrzebowanie wpłynęło na 4-krotny wzrost ceny węgla od początku 2020 r. do szczytu w październiku 2021 r. i 3-krotny wzrost ceny uprawnień do emisji CO₂ od początku 2020 r. do 2022 r.

Udział CO₂ w produkcji energii elektrycznej

Według brytyjskiego think tanku Ember, za wzrost cen energii elektrycznej w UE odpowiadał gaz, a nie CO₂. Koszt emisji przekroczył 80 EUR/t, ale nadal był to ułamek kosztów, które generowało wytworzenie energii elektrycznej z gazu. Sam ETS, wedle statystyk, w UE obejmował ok. 20 proc. kosztu energii, co potwierdzają również analizy Climate Policy Info, IEA, Revue D’Economie Politique, CEPS.

W Polsce udział kosztu emisji CO₂ w produkcji 1 MWh energii elektrycznej wzrósł do 70 proc., co przekłada się na ponad połowę kosztu dla konsumentów. Dlaczego wpływ ten jest większy niż w UE? Polska gospodarka jest jedną z najbardziej uzależnionych do węgla. Surowiec ten obejmuje ok. 70 proc. polskiego miksu energetycznego, a galopujące ceny gazu napędziły wzrost cen paliw kopalnych. Gdyby nie to, wpływ ETS na koszt energii byłby znacznie niższy.

Stawki ustalane na polskiej giełdzie energii były najwyższe w UE przed szczytem kryzysu energetycznego. Koszty dla gospodarstw domowych pozostawały niższe niż na Zachodzie jedynie ze względu na mniejszy udział podatków i opłat w końcowej cenie. Wytwarzanie energii elektrycznej z węgla staje się coraz mniej opłacalne dla elektrowni i coraz bardziej kosztowne dla konsumenta.

Fundusze unijne dla wsparcia transformacji

Polska jest tymczasem największym beneficjentem Mechanizmu Solidarnościowego (39 proc. całości) i Funduszu Modernizacyjnego (43 proc. całości). W latach 2013-2019 zyskała ponad 20 mld PLN, które jedynie w połowie zostały przeznaczone na „zielone inwestycje”. W 2020 r. polski budżet pozyskał ze sprzedaży uprawnień do emisji ok. 12 mld PLN, w 2021 r. ponad 20 mld PLN. Pieniądze te muszą wspierać szybszą transformację energetyczną, żeby uchronić Polaków przed gwałtownie rosnącymi cenami energii w przyszłości.

Tekst znalazł się w Tygodniku Gospodarczym PIE 3/2022 z 20.01.2022 r.